Italiaanse wijn, net als Italiaanse mannen… boeiend, mooi en complex
Italië: het grootste wijnproducerende land ter wereld! Niet ‘just another wine producing country’ om een blog over te schrijven dus. Voor de beginnende wijnkenner of de wijn hobbyist is het een erg leuk maar ook complex wijnland om te leren kennen. Er zijn namelijk meer dan 500 inheemse wijnsoorten! Ter voorbereiding op een tripje van Elly naar de Piemonte doken we in dit boeiende wijnland. Ken je het verhaal rondom het ontstaan van de Super Tuscans bijvoorbeeld al?
Onderdompelen in de Italiaanse wijn
Van noord tot zuid en oost tot west: overal in Italië worden druiven verbouwd! Geen plekje laten ze aan zich voorbij gaan. Vaak plaatsen Italianen zelfs in hun tuin nog een aantal wijnranken. In totaal zijn er in Italië ongeveer 620.000 hectare aan wijngaarden! Ter vergelijk: in Duitsland zijn er ongeveer 100.000 hectare. En oke, baas boven baas: In Frankrijk ruim 720.00 hectare. Het bijzondere in Italië is dat het klimaat in het hele land geschikt is om druiven te verbouwen. En toch zijn er grote verschillen omdat Italië zo’n lang en smal land is. In het noorden begint het bij de relatief koele Alpen terwijl het eindigt in het hete zuiden dicht bij Afrika.
Met maar liefst 20 wijnproducerende regio’s lijkt er een oneindige reeks van druivenrassen te zijn. Deze variëren van de beroemde Chianti uit Toscane, de krachtige Barolo uit Piemonte, Amarone uit Veneto tot de sprankelende Prosecco uit Veneto. Elke regio heeft een eigen karakter, waardoor ook de Italiaanse wijn uit al deze regio’s een avontuur op zich.
De Italiaanse wijn en zijn verleden
Vanuit het heden maken we eerst een duik in de geschiedenis. En die is er in Italië! Tot wanneer de geschiedenis van Italië als wijnland teruggaat, is lastig hard te maken. Het lijkt erop dat er in Zuid-Italië al in de 6e eeuw voor Christus wijn werd gemaakt door de Griekse kolonisten. In andere bronnen lezen we dat de wijntraditie in Italië teruggaat tot de tijd van de oude Romeinen, maar dat in de streek Chianti bijvoorbeeld vanaf de 13e eeuw wijn werd verbouwd. Feit is dat de wijnbouwtechnieken van generatie op generatie zijn doorgegeven. Vanaf de 17e / 18e eeuw heeft er veel vernieuwing plaatsgevonden en na de Tweede Wereldoorlog is er enorm geïnvesteerd in modernisatie. Daardoor is de kwaliteit van Italiaanse wijn sterk toegenomen. Sommige van de beste wijnen vind je nu gewoon in Italië!
Rode Italiaanse wijnen – wijnen vol passie!
Wat Italië als wijnland zo bijzonder maakt, is de grote hoeveelheid inheemse druivenrassen. Veel druivenrassen aarden nergens anders zo goed dan in Italië. Alleen daar zorgen ze voor uitstekende wijn. En ook al wordt er weleens een internationaal druivenras verbouwd zoals Merlot of Syrah, de meeste wijn wordt gemaakt van druivenrassen die al in het gebied groeiden. Leuk weetje: alleen de DOC Bolgheri wijn mag gemaakt worden van 100% buitenlandse druiven. In Italië wordt ongeveer 50-50% rode en witte wijn gemaakt. Hieronder een korte samenvatting voor de meest bekende soorten, en nee opsomming deze is zeker niet compleet:
- Amarone della Valpolicella: Juist ja, een hele mond vol. Amarone wijn behoort tot een van de kopstukken van Italië. En dan hebben we het niet over de maffia maar over een sublieme droge rode wijn. Een prachtige rode wijn uit de regio Veneto en de wijnstreek Valpolicella. De wijn wordt wereldwijd alleen in deze regio geproduceerd. Lees meer.
- Barolo: Ook wel de koning van de Italiaanse wijn genoemd. Deze wijn komt uit de Piemonte, specifiek uit de regio Barolo. Gemaakt van de nebbiolo druif die zorgt voor een volle body en krachtige smaak. En laat je niet verrassen door de lichte kleur! Daar zorgt de nebbiolo druif voor, maar de smaak is allerminst licht.
- Barbaresco: Naast de barolo bestaat ook de barbaresco uit alleen nebbiolo druif. Daarom wordt Barbaresco ook vaak ‘het broertje van de koning’ genoemd. Doordat de Barbaresco in een warmer klimaat groeit en een andere bodem heeft, is de wijn lichter. Daardoor is de wijn toegankelijker dan de Barolo, en niet alleen qua smaak, maar ook qua prijskaartje.
- Chianti: Een prachtige tegenhanger van al dat zware geweld is de Chianti. Een kwaliteitswijn uit Toscane. En omdat de Chianti een relatief lichte wijn is, is deze ook heerlijk om licht gekoeld te drinken in de zomer. Combineren met gegrilde kip of vis… genieten! Lees meer.
Niet minder onstuimig: witte italiaanse wijn
Want tja, bij Italië denk je misschien snel aan rode wijn, maar er wordt evenveel witte wijn geproduceerd. Een korte opsomming leert ons:
- Pinot Grigio: Een echte allemansvriend! Op het terras, in het zonnetje of als aperitief. Een eenvoudige Italiaanse wijn met een licht karakter, passend bij de consumentenvraag van de laatste decennia. Lees meer.
- Arneis: Ook wel de ‘witte nebbiolo’ genoemd en dus één van de belangrijkste witte druiven van Italië. De druif wordt alleen verbouwd in Piemonte.
- Moscato d’asti: een bekende mousserende wijn van Italië. Deze redelijk zoete wijn wordt vaak gedronken als dessertwijn of als aperitief. De zuren zorgen ervoor dat de wijn goed in balans is. De wijn bestaat 100% van de Moscato Bianco druif die wordt verbouwd in Piemonte (provincie Asti).
- Prosecco: De meest populaire bruisende wijn uit Italië, uit de regio Veneto en een populair alternatief voor champagne. Gemaakt van de Glera druif. Zowel geproduceerd als massa, maar ook met een top kwaliteit vanuit de bergen onder de noemer Superiori.
Van prachtgenot naar overschot van Italiaanse wijn
Meer dan 500 inheemse druivenrassen op 620.000 hectare. Nu vraag je je vast af: waar laten ze al die wijn toch? Dat vragen de Italianen zich helaas zelf ook steeds vaker af. In 2023 hadden zij namelijk bij de start van de oogst al te maken met een groot overschot. Zelfs het grootste overschot van de afgelopen 20 jaar. Oorzaak? Mensen drinken steeds minder wijn. Niet alleen Europeanen, maar ook in de VS zien ze deze dalende cijfers. In Frankrijk trekt de overheid zelfs 200 miljoen euro uit om het wijn overschot te vernietigen. De overheid koopt de overschotten op en hoopt dat de wijnprijzen zo niet meer zullen dalen. Bij het vernietigen van de wijn zal de alcohol die vrijkomt, worden verwerkt in bijvoorbeeld parfums en desinfectiemiddelen.
Wist je dat…
… in Frankrijk een inwoner gemiddeld veertig liter wijn per jaar drinkt. Terwijl dit in de jaren 70 nog 100 liter was?
De uitdaging van het etiket
Naast het feit dat Italië meer dan 500 inheemse druivensoorten kent, is het lezen van Italiaanse etiketten ook één van de lastigste om te lezen. Op hoofdlijn zijn er de volgende regio classificaties te herkennen:
- DOCG, ook wel Denominazione di Origine Controllata e Garantita. Er zijn 73 gebieden in Italië die geclassificeerd zijn als deze superieure kwaliteitswijnen. Deze wijnen hebben een gecontroleerde en gegarandeerde herkomstaanduiding. Deze classificatie is in 1992 ingesteld en zie je ook terug op de hals van de fles op een blauw label.
- DOC, ook wel Denominazione di Origine Controllata. In Italië zijn er ongeveer 329 wijngebieden officieel geclassificeerd als DOC. Zij produceren de wijnen die iedere dag op de Italiaanse tafels staan. Ze moeten voldoen aan strenge regels qua druivenrassen en vinificatietechnieken. Ook is er een gecontroleerde herkomstaanduiding.
- IGT, ook wel Indicazione Geografice Tipica. Deze wijn komt uit grotere geografische gebieden, waaruit de wijn voor minstens 85% uit afkomstig moet zijn. Deze wijnen komen vaak niet in aanmerking voor de DOC. Maar, laat je daardoor niet misleiden: ze kunnen echt een goede kwaliteit hebben.
- Vino da tavalo: Dit is de meest eenvoudige wijn, ook wel tafelwijn genoemd. Vaak zijn het blends van verschillende druiven.
We horen je denken: is dit nu zo complex? Ja! Want daaroverheen komen nog de kwaliteit classificaties zoals Classico (het oorspronkelijke gebied), Riserva (een lang gerijpte wijn), Superiore (meestal 1% meer alcohol) en Novello (primeurwijn). De regels wanneer een wijn ‘riserva’ is, verschillen weer per regio. Dat gecombineerd met de 20 wijngebieden in Italië… Succes 🙂
De eerste DOCG wijn
De allereerste wijn met de DOCG classificatie was de Vernaccia di San Gimignano uit Toscane. In 1966 ontving deze witte wijn de classificatie.
Je hebt Italiaanse wijn en Super Tuscans
Tot slot een mooi verhaal! Een van de meest spraakmakende verhalen in de Italiaanse wijnwereld. Aan de kust van de Toscane gebeurde iets heel bijzonders… Het begon met Sassicaia en Antinori. Zij braken volledig met de traditionele wijnwetgeving… Lekker rebels dus, daar houden wij van! Halverwege de jaren ‘70 planten zij in en rondom de chianti streek allerlei buitenlandse druivenrassen, met name Franse druiven zoals Cabernet sauvignon, Syrah en Merlot. In combinatie met inheemse druiven kwamen daar heerlijke wijnen uit voort! Naar een classificatie, anders dan de vino da Tavalo konden ze wel fluiten. Al kregen ze wel snel een koosnaampje ‘super tuscans’, omdat het gewoon echt onwijs lekkere wijnen waren. En zo groeide de populariteit van deze Super Tuscans enorm snel. Je vindt ze regelmatig terug onder IGT Toscana, omdat er binnen IGT geëxperimenteerd kan worden met buitenlandse druivenrassen. Niet gek dus dat er in de IGT classificatie kwalitatief erg goede wijnen te vinden zijn! Zeker het onderzoeken waard! Saluté!
